متهم اصلی حیف‌ومیل محصولات کشاورزان کیست/سود کلان دسترنج کشاورزان نصیب دلالان می شود/کشاورز زحمت و هزینه فراوان می کشد اما درنهایت سودکم یا بدون سود می ماند
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری میعاد- بر اساس بررسی‌های به عمل آمده در ایران نیز حدود ۳۰ درصد ضایعات غذا از چرخه تولید تا مصرف وجود دارد؛ چرخه و زنجیره غذا از مزرعه شروع می‌شود و پس از طی چرخه فرآوری و عرضه به سفره‌ها می‌رسد.
طبق بررسی کارشناسان، وضعیت نامناسب حمل‌ونقل، فرایند، انبار کردن و همچنین عدم وجود سازوکار درست در مرحله عرضه محصولات، باعث بروز حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزی‌ها می‌شود. همچنین، بنا بر آمار و ارقام سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو)، هر روز به‌ازای هر نفر ۱۳۴ کیلو گرم کالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدررفت روزانه غذا در کشور ۱۳۴ کیلو گرم کالری است.
سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود ۲.۷ درصد اعلام شده است. بر همین اساس ضایعات مواد غذایی در ایران معادل ۳۵ میلیون تن در سال بوده در حالی که در اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور عضو، فقط ۹۰ میلیون تن مواد غذایی سالانه راهی زباله‌ها می‌شود.
در اغلب شهرهای بزرگ ایران، مراکزی به نام میدان تره‌بار وجود دارد و عمدتاً این میادین دارای ساختار کاملاً سنتی بوده که تولیدکنندگان محصولات خود را به آنجا روانه ساخته و فروشندگان میوه و تره‌بار نیز محصولات مورد نیاز روزانه خود را بیشتر از این میادین تهیه می‌کنند.
شیوه حمل و ارائه محصولات به‌گونه‌ای است که باعث می‌شود تا مقدار زیادی میوه و تره‌بار قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده از بین برود که تحت عنوان ضایعات میوه و تره‌بار دور ریخته می‌شود.
با وجود اینکه ایران در سال‌های اخیر تحت‌فشار سنگین تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است، افزایش بهره‌وری در استفاده از تولیدات کشاورزی، یکی از بهترین مسیرها برای بهبود وضعیت اقتصاد این بخش است؛ بهبود بهره‌وری در فرایند تولید و عرضه محصولات کشاورزی می‌توان گامی مهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها و کاهش فشار اقتصادی به کشور باشد.
همان‌طور که گفته شد، سازوکار عرضه محصولات غذایی در شهرهای ایران، عمدتاً سنتی بوده و بخش زیادی از محصولات در این مرحله از بین می‌رود. البته ورود فناوری به صنعت مواد غذایی و تولید و عرضه محصولات کشاورزی، موج بی‌سابقه‌ای از نوآوری را ایجاد کرده و شیوه تولید، پردازش، توزیع و مصرف تولیدات کشاورزی را متحول کرده است. امروز در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، فناوری در هر جنبه‌ای از زنجیره تأمین مواد غذایی، لجستیک، پایداری و دسترسی نقش مهمی ایفا می‌کند.
کشاورزی دقیق، اتوماسیون و هوش مصنوعی از جمله فناوری‌هایی است که فرایند تولید تا عرضه محصولات غذایی را تحت‌تأثیر قرار داده است.
نقش فناوری فقط به تولید محدود نشده و نحوه خرید مشتریان را نیز تغییر داده است.
برآوردها نشان می‌دهد تجارت الکترونیکی خرده‌فروشی مواد غذایی تا سال ۲۰۲۵ میلادی به ۱.۴ تریلیون دلار برسد. همچنین جلوگیری از هدررفت مواد غذایی از طریق هوشمندسازی فرآیندها، می‌تواند در تمامی چرخه تولید، انبار و عرضه این محصولات مدنظر قرار گیرد؛ البته بنا بر نظر برخی کارشناسان، ایجاد سازوکار کنترلی در مبادی عرضه، یکی از کم‌هزینه‌ترین اقدامات مدیریتی برای کاهش حیف‌ومیل محصولات غذایی از جمله میوه و دیگر محصولات باغی و کشاورزی محسوب می‌شود.
دستگاه‌های متصل به اینترنت می‌توانند راهی برای پیش‌بینی در مورد همه چیز، از رفتار مصرف‌کننده گرفته تا وقایع آب‌وهوایی باشند؛ اینترنت اشیا (Internet of Things یا به‌اختصار IoT) به میلیاردها دستگاه فیزیکی در سراسر جهان گفته می‌شود که به اینترنت متصل هستند و اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنند و با کاربر و سایر دستگاه‌های متصل به اشتراک می‌گذارند. تقریباً هر چیزی که بتواند به شبکه اینترنت متصل شود، بخشی از اینترنت اشیا است.
امروز صنعت غذایی نیز به‌صورت تدریجی در حال آشنا شدن با این تکنولوژی است. با توجه به تعداد زیادی از اپلیکیشن‌هایی که در حال حاضر در زمینه اینترنت اشیا طراحی و ساخته شده‌اند، بسیاری از تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان و خرده‌فروشان در زمینه مواد غذایی به استفاده از این تکنولوژی روی آورده‌اند. بنا بر تجربه جهانی، اینترنت اشیا در صنایع غذایی می‌تواند اهمیت و کاربردهای زیادی داشته باشد.
کاربرد اینترنت اشیا در صنایع غذایی فقط به چند مورد خاص خلاصه نمی‌شود و از جمله کاربردهای آن می‌توان به افزایش دقت در تولید مواد غذایی، افزایش کمیت محصولات و مواردی از این قبیل اشاره کرد.
به طور کلی شبکه اینترنت اشیا در صنایع غذایی می‌تواند به میزان زیادی در زنجیره تأمین مواد غذایی مؤثر بوده و به کاهش هزینه‌های مربوط به ضایعات کمک بسیاری کند.
با ادغام اینترنت اشیا با صنعت غذایی می‌توان انتظار داشت که تقریباً هر بخش کاربردی از این صنعت به طور قابل‌توجهی بهبود پیدا کرده و بهینه‌سازی شود. به عنوان مثال، اینترنت اشیا می‌تواند روند تولید و مصرف را بهینه‌سازی کرده و به بهبود کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی کمک کند. از سویی، اینترنت اشیا می‌تواند امنیت غذایی جامعه را نیز افزایش دهد.
اکثر مصرف‌کنندگان مواد غذایی یا خریدارانی که خریدهای خود را از مراکز معتبر و رسمی انجام می‌دهند، انتظار شفافیت را از فروشندگان دارند. افراد می‌توانند با استفاده از قابلیت ردیابی و شفافیت در زنجیره تأمین که با استفاده از تکنولوژی اینترنت اشیا در صنایع غذایی امکان‌پذیر می‌شود؛ شفافیت را به بهترین شکل به دست آورند. این مسئله به کسب‌وکارهای فعال در حوزه صنایع غذایی و کشاورزی کمک می‌کند تا بتوانند اعتماد و وفاداری مشتریان را جلب کرده و در تجارت خود موفق شوند.
فناوری اینترنت اشیا می‌تواند ردیابی محصولات را هم برای تولیدکنندگان و هم برای مصرف‌کنندگان ساده‌تر کند. از دیگر مزایای مهمی که اینترنت اشیا می‌تواند در زنجیره تأمین صنایع غذایی داشته باشد می‌توان به مواردی مانند مدیریت هرچه بهتر موجودی‌ها، صرفه‌جویی در هزینه‌های تولید و البته زمان تحویل سریع‌تر اشاره کرد که همگی آنها می‌توانند باعث موفقیت یک کسب‌وکار در حوزه صنایع غذایی شوند. کسب‌وکارهای فعال در این زمینه می‌توانند با شناسایی و حل ناتوانی‌ها و مشکلات موجود در زنجیره تأمین تا حد زیادی خدمات شفاف را به مشتریان خود ارائه دهند.
همان طور که گفته شد، در حال حاضر، ایران در مقوله امنیت غذایی با موانع و چالش‌های اساسی شامل تحریم‌های شدید و ناجوانمردانه اقتصادی، وضعیت اقتصادی ناپایدار مواجه است؛ این عوامل در صورت ادامه‌دار شدن در بلندمدت می‌تواند امنیت غذایی را در کشور تحت‌شعاع قرار داده و خسارات و صدمات جبران‌ناپذیری را به‌سلامت جامعه وارد کند. عوامل تهدیدآمیز فوق که به آنها اشاره شد عمدتاً مداخله سیاستمداران و مسئولان اجرایی کشور را می‌طلبد.
ن‌های نظارتی نظیر وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان غذا و دارو، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری صنایع غذایی و صنعت کشاورزی دارند؛ در این میان هوشمندسازی زنجیره تولید و عرضه در بخش و همچنین استفاده از فناوری‌های نوین در جهت افزایش امنیت غذایی از وظایف حاکمیتی است که پرداختن به آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است.
آنچه حائز اهمیت است اینکه برغم زحمات فراوان کشاورزان از مرحله کاشت، داشت تا برداشت آنچه عاید این قشر می شود با تمامی هزینه کردها اعم از پول بذر، کارگران، آبیاری، تامین و نگه داری، چیدن و باربری و در نهایت عرضه به بازار در میادین ، آنها (کشاورزان) مجبور هستند بدلیل نبود راهکاری دیگر برای فروش و نبود بازار دیگری برای فروش به هر قیمتی که دلالان مستقر در میادین اعلام می کنند حاصل دست رنج خود را بفروش برسانند. این درحالی است که در نهایت حتی هزینه کردهای شده توسط کشاورزان نیز عاید آنها نمی شود و این وسط بیشتر سود عاید فروشندگان و دلالان مستقر در میادین میوه و تره بار می شود.
کشاورزان که اکثریت از این وضعیت ناراحت هستند از دولت درخواست دارند فکری به حال کشاورزان بکنند در غیر اینصورت رفته رفته کشاورزان نیز با توجه به ضرر و زیانی که در پایان فصل برداشت نصیبشان می شود مجبور خواهند بود دست از کار کشاورزی برداشته به پدیده مهاجرت و شهرنشینی روی آورند.
اما با ایجاد انگیز و خرید تضمینی محصولات کشاورزان و دادن یارانه برای خرید تجهیزات و بذر و … آنها قادر خواهند بود که با روحیه و انگیزه مضاعفی ادامه کار داده و از پدید مهاجرت از روستا به شهر خودکاری کنند. چراکه خرج ها و هزینه کردها با درآمد همخوانی ندارند و در نهایت چیزی جز ضرر و زیان نصیب کشاورزان نمی شود.
لازم بذکر است آنچه که خبرنگار پایگاه خبری میعاد خود از نزدیک در روستاهای طارم هفته گذشته شاهد بوده ، برخی از کشاورزان قبل از برداشت کامل محصول مانند هندوانه به دلایلی که عنوان شد از چیدن مابقی مانده صرف نظر می کنند و اعلام می کنند که چیدن این باقی مانده ها با توجه به گرانی قیمت کارگر و خرید ارزان دلالان در بازار و میادین شهرهای بزرگ و اطراف به صرفه نیست و به حال خودش رها شده و در نهایت خوراک دام می شوند.
همانگونه که در عکس مشخص است هندوانه باقی مانده در زمین دارای کیفیت و مصرف است فقط به دلیل کمی کوچک بودن نسبت به چین اول ، در این دوره قابل چیدن و عرضه به میادین میوه نیست در حالی که هندوانه فوق دارای کیفیت عالی و قابل مصرف برای خانواده ها است اما حیف که بلاتکلیف و به دلیل هزینه های گران در زمین به حال خودش رها شده است.
در حالیکه با کمی کمک و حمایت از کشاورزان می شد همین هندوانه های رها شده را چید و در میادین به قیمت کمتری بفروش رساند و نه تنها این هندوانه بلکه انواع میوه ها را با همین شیوه به میادین عرضه و شاهد ارزانی انواع میوه در کشور بود.
خبرنگار: معصومه صفرخانلو