تاثیرات منفی وقت‌گذرانی بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی بر مغز انسان
به گزارش پایگاه خبری میعاد، انتشارات دانشگاه آکسفورد کلمه «پوسیدگی مغز» (brain rot) را به عنوان کلمه سال انتخاب کرده است. این واژه به افول وضعیت ذهنی یا فکری فرد، به‌خصوص در نتیجه تماشای بیش از حد محتوا (اکنون به‌طور ویژه محتوای آنلاین) پیش‌پا‌افتاده یا بی‌چالش اطلاق می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند که پیمایش (schroll) مداوم و بی‌پایان در شبکه‌های اجتماعی و سایر محتواهای آنلاین دقیقا همین کار را انجام می‌دهد و مغزهای ما را به اصطلاح دچار پوسیدگی می‌کند.
نیویورک‌‌پست به نقل از دکتر کایرا بوبینت، متخصص علوم اعصاب رفتاری و نویسنده کتاب «مغز توقف‌ناپذیر»، می‌نویسد که توجه به پدیده پوسیدگی مغز و پیامدهای آن به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش است.
این عصب‌شناس رفتاری ساکن کالیفرنیا افزود: «امروزه بسیاری از افراد با مشکل تمرکز کردن مواجه‌اند. آن‌ها دچار مه مغزی‌اند و نمی‌توانند کارهای عمیق که نیازمند تمرکز است، انجام بدهند. علاوه بر این، یک همه‌گیری تنهایی نیز به‌طور موازی در حال گسترش است، چرا که ما واقعا نمی‌توانیم روی هیچ‌چیز از جمله ایجاد و تقویت روابط، تمرکز کنیم.»
گرفتار شدن در پیمایش مداوم محتویات آنلاین
بنا به گفته بوبینت، بخشی از مرکز مغز به نام «هابنولا» (habenula) باعث می‌شود که در دام این پیمایش بی‌پایان و بالا پایین کردن بی‌هدف صفحات مجازی بیفتیم.
«هابنولا» بخشی از مغز است که در عملکردهای مهم از جمله انگیزه و تصمیم‌گیری نقش دارد، اما وقتی این ناحیه فعال شود، می‌تواند انگیزه ما را برای تلاش کردن از بین ببرد.
او توضیح داد: «این همان لحظه‌ای است که می‌دانید باید کاری را انجام دهید، اما به‌جای آن کار دیگری می‌کنید مثل مدام بالا پایین کردن صفحات و غرق شدن در محتوای منفی یا ناامیدکننده و بی‌ارزش.»
به گفته بوبینت، اسکرول کردن شبکه‌های اجتماعی راهی برای «انفصال» و استراحت دادن به مغز پس از یک روز طولانی است. این رفتار در واقع نوعی رفتار اجتنابی است که هابنولا کنترل می‌کند. او افزود: «هر زمانی که در حال اجتناب از چیزی هستید، بدانید که این بخش از مغز فعال شده است.»
او هشدار می‌دهد که این‌گونه است که اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، زیرا این بخش از مغز می‌تواند توقف اسکرول کردن را «بسیار دردناک» کند. همچنین می‌تواند به از دست دادن انگیزه منجر شود که آثار خطرناکی دارد، زیرا همه ما برای اینکه زندگی‌مان را پیش ببریم، از خودمان راضی باشیم، اعتماد به نفس داشته باشیم و به خواسته‌هایمان برسیم، به انگیزه نیاز داریم.
چگونه از «پوسیدگی مغزی» جلوگیری کنیم؟
بوبینت می‌گوید برای جلوگیری از پوسیدگی مغز یک دستورالعمل یا راه‌حل مشخص وجود ندارد. نکته کلیدی این است که به روش شخصی خودتان، مانع آن شوید و این می‌تواند از طریق تنظیم و تغییرات و اصلاحات جزئی و مداوم و به مرور زمان حاصل شود.
او می‌گوید: «انسان موجودی بسیار انعطاف‌پذیر است. وقتی حقیقت بدنمان را بدانیم، می‌توانیم برای تغییر آن اقدامی انجام دهیم.»
دکتر دان گرانت، مشاور ملی مدیریت سالم دستگاه‌های الکترونیکی، تاکید می‌کند که تولید‌کنندگان محتوا می‌خواهند که شما به دستگاه‌هایتان وابسته شوید. به گفته او، سازندگان الگوریتم‌ها بسیار هوشمندانه عمل می‌کنند: «آن‌ها از سازوکارهای مغز که به تحریک احساسات و وابستگی‌های هیجانی مرتبطند، بهره می‌برند تا افراد را به استفاده بیشتر از این دستگاه‌ها و محتواهایشان ترغیب کنند. همان کاری که طراحان دستگاه‌های قمار می‌کنند؛ شما را ترغیب می‌کنند دسته را بکشید (در ماشین‌های اسلات برای قمار) در حالی که هیچ‌وقت نمی‌دانید چقدر گیرتان می‌آید.»
گرانت می‌گوید: «من نگران مرگ بسیاری از چیزها هستم، از جمله قدرت تخیل. انگار دیگر لازم نیست چیزی را تصور کنیم، من برای حافظه و آموزش نگران‌ام. اغلب از کودکان می‌شنوم که هشت ساعت مشغول ویدیو دیدن و وقت‌گذرانی و پرسه زدن در فضای آنلاین بوده‌اند. این بهداشت خواب را مختل می‌کند.»
او افزود: «من از آن‌ها می‌پرسم آیا می‌توانید یکی از آن ویدیو‌ها را به یاد بیاورید؟ اما هیچ کودکی نبود که واقعا بتواند چیزی را که دیده است، به یاد بیاورد.»
گرانٹ هشدار داد: «عملکرد مغزی ما در حال تحلیل است، حافظه در حال کاهش است، مدت زمان تمرکز در حال کاهش است.»
این متخصص برای جلوگیری از گرفتار شدن در دام پیمایش بی‌پایان و بی‌هدف صفحات مجازی و محتواهای تهی از ارزش، به‌ویژه برای کودکان، پیشنهاد می‌دهد که برای کاهش این زمان، گاه به دوستانتان تلفنی بزنید یا با خانواده‌تان تماس تصویری بگیرید. او همچنین تاکید دارد که باید زمان حضور در فضای مجازی را به‌طور راهبردی تقسیم کرد، به طوری که بیشتر وقت صرف محتوای مفید و معنادار شود و بخشی هم برای سرگرمی باقی بماند.
او برای بهبود بهداشت دیجیتال، پیشنهاد می‌کند که برای دسترسی به فناوری محدودیت‌هایی تعیین کنید و در خانه زمان‌های بدون گوشی را مشخص کنید. گرانت همچنین توصیه می‌کند که فعالیت‌های بدنی داشته باشید و بازی‌های آموزشی یا چالش‌برانگیز برای حافظه انجام دهید. در آخر اینکه بعد از وقت‌گذرانی آنلاین، از خود بپرسید که آیا از اینکه وقتم را چنین گذراندم، راضی‌ام؟
خبرنگار: سوگند اسمعیل زاده